Δούλοι των παθών

Καλησπέρα συνοδοιπόροι της ζωής. Τι κάνετε; Πώς είστε; Εγώ πάντως το παλεύω. Το καλό μέσα σε όλη τη μουντίλα που κυριαρχεί τον καιρό αυτό, είναι ότι μέχρι στιγμής έχουν βγει 7 μαθήματα από τα 8 που έδωσα στην εξεταστική και τα έχω περάσει όλα. Κάπου 'κει αχνοφαίνεται πτυχίο. Επίσης, θα είδατε μερικοί, το ραντεβού μας άλλαξε. Από εδώ και στο εξής θα μας ανέχεστε τα Σάββατα. 

Πάμε στο θέμα μας. 

Ως άνθρωποι περιτριγυριζόμαστε από μία τεράστια γκάμα συναισθημάτων. Παρόλο που η λογική μας προσφέρει άμεσες και αποτελεσματικές λύσεις, είναι δίκαιο να υποκύπτουμε των συναισθημάτων μας. Άλλες φορές αυτό γίνεται πολύ και άλλες λίγο. Υπάρχουν και άνθρωποι που ενώ θέλουν πολύ να υποκύψουν, δεν το κάνουν. Προσπαθούν να είναι εγκρατείς και πιστεύουν ότι αυτό θα τους προσφέρει μια ευτυχισμένη και ηθική ζωή. Δεν μπορούμε να ξέρουμε αν αυτοί οι άνθρωποι είναι ευτυχισμένοι ή όχι εν τέλει. Το μόνο ερώτημα που μπορούμε να θέσουμε στους εαυτούς μας και μόνο στους εαυτούς μας, είναι αν τελικά είμαστε ελεύθεροι ή ανελεύθεροι ακολουθώντας ή μη τα συναισθήματα.

Τα συναισθήματα εκ πρώτης όψεως μπορούμε να πούμε ότι είναι μια ενέργεια που βρίσκεται στην καρδιά. Αφού ό,τι αισθανόμαστε προκαλεί κάποιες παροδικές αλλαγές σε εκείνη. Βρίσκουμε ήδη τέτοιες αντιλήψεις διατυπωμένες από φιλοσόφους αλλά και από απλούς ανθρώπους. Ωστόσο κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Άλλωστε δε θα ήταν και τόσο εύκολο να συνυπάρξει με τη σκέψη μας η οποία ανήκει κατηγορηματικά στον εγκέφαλό μας. Με διάφορες επιστημονικές έρευνες διαφορετικών κλάδων, βλέπουμε ότι τα συναισθήματα βρίσκονται στο χώρο του εγκεφάλου. Το 1994 έρχεται ο Νευροεπιστήμονας A.Damasio να μας πείσει γι'αυτό στο έργο του Το λάθος του Καρτέσιου. Ξεκινάει με την αναφορά του σε ένα ιατρικό γεγονός που πραγματώθηκε το 1848. Ο εργοδηγός Phileas Gage, επιβλέπει την κατασκευή ενός σιδηροδρόμου στη Νέα Αγγλία. Το φρικιαστικό ατύχημα του ανθρώπου ήταν να διαπεράσει το μπροστινό μέρος του κρανίου του μια μεταλλική μπάρα. Περιθάλπτεται και η μπάρα τελικά αφαιρείται. Ωστόσο, μετά την επέμβαση, ο Phileas δεν ήταν το ίδιο άτομο. Παρατηρήθηκε ότι ήταν απόμακρος και ότι ποτέ δεν αγάπησε κάτι. Ήταν σαν ξένος.  Είχε χάσει πια το συναισθηματικό του ''εγώ''. Μόνο οι λογικές τους ικανότητες ήταν όπως έπρεπε αλλά χωρίς τις υπηρεσίες των συναισθημάτων, δεν θα υφίσταντο για πολύ. 

Ας επιστρέψουμε όμως στο ερώτημα που μας απασχολεί. Είμαστε ελεύθεροι άραγε; Θα δούμε πρώτα την περίπτωση του να μην ακολουθούμε τα συναισθήματα. Είναι πράγματι δύσκολο να αντιστέκεσαι σε αυτά. Δεν πιστεύω όμως ότι είναι ορθό να γίνεται. Έχουμε ήδη την παραπάνω απόδειξη του Damasio που μας λέει ότι θα ήταν καταστροφική αυτή η μη συνύπαρξη. Επιπλέον ο άνθρωπος που δεν τα ακολουθεί, δεν ακολουθεί και το μονοπάτι της ζωής που πραγματικά θέλει ο ίδιος. Εγκλωβίζεται στην ηθικότητα και πράττει σύμφωνα με τα στάνταρτς της κοινωνίας δίχως πολλές ροπές. Γίνεται ψυχρός και αυστηρός όχι μόνο με τον εαυτό του αλλά και με τους υπόλοιπους. Επί της ουσίας δεν ζει. Κάτι τέτοιο, σίγουρα δε σε καθιστά ελεύθερο άνθρωπο.

Το να ακολουθείς το συναίσθημα και να είσαι αυθόρμητος από την άλλη είναι κάτι που σε κάνει να νιώθεις ζωντανός. Είναι λες και ο πόνος της αγάπης αλλά και άλλων πραγμάτων, είναι το τίμημα της ζωής που σου θυμίζει ότι υπάρχεις. Αυτό είναι δείγμα ελευθερίας. Πάμε να δούμε όμως αν είναι η απόλυτη ελευθερία. Τα συναισθήματα και οι επιθυμίες σου, μπορεί να σε ωθήσουν στο να προκαλέσεις κακό σε κάποιον άλλο. Δεν υπάρχουν μόνο θετικά συναισθήματα άλλωστε. Μπορεί ακόμα και άθελά σου να προκαλέσεις τον πόνο του άλλου. Πόσο ελεύθερο σε κάνει αυτό τελικά; Το να έχεις δηλαδή την προδιάθεση να πληγώσεις κόσμο ακόμα και αν δεν το θες. Δεν προκύπτουν όλα αυτά από την κακία, αλλά μπορεί να δημιουργηθεί κακιότητα από αυτά. Υπάρχουν επιθυμίες όπως αυτή της εκδίκησης που μόνο κακό μπορεί να επιφέρει.

Η συνύπαρξη λογικής ικανότητας και συναισθημάτων, είναι κάτι που μπορεί να αγγίξει την τελειότητα ίσως, αλλά δεν είναι η τελειότητα. Ακόμα και το να σκεφτείς κάτι κακό, άσχετα από το αν θα το υλοποιήσεις τελικά, σε χαρακτηρίζει και ας μην την ξέρω εγώ τη σκέψη σου αυτή. Η μη συνύπαρξη φαίνεται καταστροφική από την αρχή, αν και η συνύπαρξη δε φαίνεται να σε καθιστά και πάλι ελεύθερο. Μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει μια υποτυπώδης ελευθερία αλλά δεν είναι ελευθερία καθαυτή.

Το καλύτερο είναι να υπάρχει αυτό το ισοζύγιο λογικής-συναισθημάτων. Δεν μπορεί να ισχύει πάντα, γιατί άνθρωποι είμαστε. Από όλα τα παραπάνω φαίνεται ξεκάθαρα η άποψή μου. Πολύ καιρό πιστεύω ότι δεν μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι, τουλάχιστον απόλυτα. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι δεν μπορούμε να ζήσουμε. Είμαστε δούλοι του εαυτού μας ουσιαστικά. Καλύτερα έτσι. Θεωρώ ότι αν είχαμε μια στάλα ελευθερίας, ο κόσμος θα φαινόταν χαοτικός.

Δική σας, Αγγελίνα